We zaten in de auto, op de terugweg van een etentje met de familie. ‘Willen we eigenlijk borstvoeding gaan geven?’ vroeg ik aan mijn vriend. Ik ben nu 11 weken zwanger. Vanwege mijn werk als neonatologie verpleegkundige had ik hier al eerder over nagedacht. Of nouja, het leek mij gewoon logisch. Het is toch het beste voor je kind?! Pas nu ik zelf zwanger ben, merk ik dat deze vraag misschien wat genuanceerder in elkaar zit. Wat zijn eigenlijk de voordelen en de nadelen van borstvoeding en flesvoeding? Ik merk dat ik het bijvoorbeeld vervelend vind dat mijn vriend minder betrokken zou zijn in de eerste maanden, terwijl dit juist de maanden van verbinding zijn. Bij zoiets belangrijks als voeding, staat hij dan aan de zijlijn. Ik hoor van vrienden dat partners het advies gegeven wordt hun rol op te eisen bij het verschonen, maar verschonen lijkt me toch anders dan voeden.
Ik vraag me af of flesvoeding met gekolfde melk in plaats van kunstvoeding mogelijk ook een oplossing zou zijn in ons vraagstuk.
Een reden om borstvoeding of gekolfde melk te geven, zou de gezondheid van ons kind zijn (niet onbelangrijk). De baby- en zwangerschapswebsites staan vol lovende verhalen over dit vloeibare goud. Vloeibaar goud verwijst vaak naar colostrum, de eerste geconcentreerde moedermelk, dat boordevol nuttige (voedings-)stoffen zit.
Toch stuit ik sporadisch op een artikel over de nadelen van borstvoeding. Rutger Bregman, zelf recent vader geworden en onder andere bekend van de Correspondent, liep ook tegen dit vraagstuk aan in zijn podcast (disclaimer podcast: alcohol in de zwangerschap kan serieuze consequenties hebben). Waarom lijkt het in elk gesprek over borstvoeding een alles-of-niets keus? Zit er niet enige nuance in dit verhaal?
Borstvoeding tijdens mijn opleiding
Als verpleegkundige op de NICU (Neonatologie Intensive Care Unit) ben ik opgeleid met borstvoeding als heilige graal. Tijdens de opleiding werden grafieken en tabellen gepresenteerd: over antistoffen, voordelen voor de ontwikkeling van de hersenen en hoe borstvoeding zich aanpast aan de behoefte van het kind. Het klonk bijna magisch. Ik kon er niets tegenin brengen. Ik moet zelfs toegeven dat ik toendertijd, niet zichtbaar voor de ouder, mijn wenkbrauwen iets optrok als een ouder op de neonatologie afdeling stellig hoorde zeggen dat ze kunstvoeding wilden geven.
Wisten ze dan niet…? Wilden ze niet het beste voor hun kind? Natuurlijk zei ik dit niet hardop. Ik vroeg of ze nog informatie over borstvoeding wilden of dat de keuze al vast stond.
Je voelt misschien al aan dat mijn standpunt zich door de jaren heen ontwikkeld heeft. Waarschijnlijk heeft borstvoeding nog steeds de voordelen die naar voren komen uit de onderzoeken die gepresenteerd werden tijdens mijn opleiding. De meeste van deze onderzoeken bleken echter uitgevoerd (of gefinancierd) te zijn door dé grote producent op het gebied van kolven en borstvoedingsaccessoires. Achteraf vind ik dat ik best iets kritischer had mogen zijn op dit feit.
Om de vraag die ik aan mijn vriend stelde te beantwoorden, hebben we een tabel gemaakt: borstvoeding vs. flesvoeding, de voor- en nadelen. Al snel moesten we een kolom toevoegen: kunstvoeding. Want flesvoeding is niet hetzelfde als kunstvoeding. Het zegt alleen dat je een fles gebruikt in plaats van de borst.
De voordelen en nadelen van borstvoeding
In een volgende stap ging ik meer de diepte in: wat is het effect van de keuze tussen borstvoeding en kunstvoeding op de baby, de ouder en op de positie van de ouder in de maatschappij? Wat ik mis in de uitleg over borstvoeding, is of er naast de voordelen niet ook nadelen aan zitten. Zoals het actueel gepresenteerd wordt lijkt er weinig ruimte voor een individuele afweging. De voordelen van borstvoeding die uit onderzoek blijken zijn natuurlijk belangrijk: minder infecties op de korte termijn, op de lange termijn een hoger IQ en minder kans op aandoeningen zoals diabetes, obesitas en kanker bij het kind. Er lijken ook voordelen voor de moeder te zijn, zoals minder kans op reuma, herseninfarcten en verschillende vormen van kanker. Naar gekolfde flesvoeding bestaat weinig onderzoek, maar het zou te verwachten zijn dat een deel van de voordelen ook daarvoor gelden.
Er wordt echter ook kritisch geschreven over de zeggingskracht van sommige van de onderzoeken die gaan over de gezondheid van het kind. Voor een aantal effecten is namelijk moeilijk aan te tonen in welke mate deze voordelen door de melk zelf komen of door factoren als opleidingsniveau van de ouders of leefomstandigheden en stimulatie van het kind. Ook is er weinig onderzoek gedaan naar bijvoorbeeld het nadelige effect wanneer moeders pijn en stress ervaren bij borstvoeding. Een enkel opiniestuk noemt de beperking in bewegingsvrijheid van de moeder die borstvoeding toch vaak brengt. Bovendien mis ik in het grootste deel van de onderzoeken de rol van de partner in dit verhaal. Het voelt voor mij ouderwets dat de partner niet genoemd wordt, bijvoorbeeld bij huid-op-huid contact na bevalling.
Door alleen te focussen op de moeder zijn er minder momenten voor partners om de vaak gevoelde achterstand in hechting tijdens de zwangerschap, na de geboorte weer in te halen. Er is meermaals aangetoond dat hoe meer tijd je doorbrengt met je kind en zorg draagt, hoe gevoeliger je als ouder bent voor de behoefte van je kind. Een goede ouder wordt niet bepaald door of je de vader of moeder bent, maar door de ‘vlieguren’ die je als ouder met je kind maakt. Borstvoeding zou ervoor kunnen zorgen dat partners minder betrokken worden bij de zorg en daardoor hun kind minder goed leren kennen.
Voedingskeuzes in onze omgeving
Ik vroeg me af hoe mensen om mij heen met kinderen deze keuze hebben gemaakt. Ik ging eens rondvragen. Een vriend vertelde mij dat hij en zijn vriendin graag hadden willen starten met borstvoeding. Het zou hun kind beschermen tegen infecties en onderweg is het praktisch (minder spullen). Zijn vriendin leek het ook gezellig. ‘Elke vrouw heeft borsten en elke baby een mond’, vertelde zij, ‘zo moeilijk kon het niet zijn’. De realiteit viel tegen. De productie was laag en de baby hapte niet goed aan. Na vier weken kolven, waarbij de productie maar niet toenam, hebben ze de knoop doorgehakt en zijn ze overgestapt op kunstvoeding. Zijn vriendin voegde toe: ‘De behoefte aan seks tijdens de borstvoeding was nul en het was pijnlijk. Na het overstappen op kunstvoeding hadden we hier geen last meer van’. De verwachting was dat ze bij hun tweede kind tegen dezelfde problemen aan zouden lopen. Maar na wat kleine uitdagingen in het begin, kwam de productie dit keer wel goed op gang. Een totaal andere ervaring dus. Hij voegde toe dat hij als vader wel merkte dat hij bij de tweede meer moeite had om een band op te bouwen.
Een andere vriend vertelde mij dat hij en zijn vriendin gekozen hadden voor borstvoeding. Flesvoeding gaf hij op de momenten dat borstvoeding niet kon. ‘Ik vond het heerlijk om bewust tijd te nemen en aandacht te hebben voor mijn kinderen. Als ik hier aan terugdenk mis ik die momenten weer’.
Ook vroeg ik naar de ervaringen van een kennis. Zij heeft haar kind 15 maanden borstvoeding gegeven en heeft dit als een bijzondere periode ervaren: ‘de intimiteit die je in die tijd met je kind hebt, is nergens anders mee te vergelijken’. Kortom: de verhalen die ik van vrienden en kennissen hoorde bleken heel verschillend te zijn.
Als uit veel onderzoeken naar voren komt dat borstvoeding geven het beste is voor moeder en kind, waarom merk ik bij mezelf dan toch kritische houding? Ik denk dat mijn gevoel komt door de stelligheid waarmee borstvoeding wordt aangeprezen. Er worden vaak geen of bijna geen nadelen genoemd. Veelal gaat het over moeder en kind en komt de partner niet aan bod. Alternatieven zoals moedermelk gegeven in een fles worden bijna niet onderzocht. En juist daar zou ik geïnteresseerd in zijn. Want moedermelk heeft veel voordelen, maar hoe kan ik een oplossing vinden voor de nadelen in deze moderne maatschappij met werkende moeders en zorgzame vaders. Ik mis het genuanceerde verhaal.
Borstvoeding, flesvoeding of… een combinatie?
Borstvoeding lijkt zeker voordelen te hebben voor de gezondheid van moeder en kind en de ontwikkeling van kinderen. Hopelijk wordt in de toekomst nog duidelijker welke voordelen dit precies zijn en hoe groot die voordelen zijn voor op tijd geboren kinderen. Daarmee kunnen deze voordelen namelijk afgewogen worden tegen andere voordelen voor het gezin. Een moeder is namelijk niet alleen een borst, een kind niet een mond en een partner niet alleen een luierverschoner. Het is uiteindelijk de tevredenheid van alle gezinsleden en verbondenheid met elkaar die het echte verschil gaat maken. Gemakkelijke en gezonde voeding voor het kind of meer vrijheid voor de moeder en gemakkelijkere kansen voor de partner voor een band? Er bestaan geen rekentools om voor ieder uniek gezin af te wegen wat het meeste gaat brengen.
Na tabellen te hebben gemaakt, onderzoeken te hebben doorgespit en in mijn omgeving te hebben rondgevraagd, blijft voor mijn vriend en mij de keuze moeilijk. Voor ons is het voorlopige antwoord op de vraag die ik in de auto stelde: we willen borstvoeding proberen, waarbij we vanaf het begin bewust op zoek willen gaan naar mogelijkheden om mijn vriend ook zoveel mogelijk voedingsmomenten te laten doen, bijvoorbeeld door te kolven. We denken nu dat dit voor ons gezin de best passende optie is. Tegelijkertijd realiseren we ons dat het altijd anders kan lopen, of dat we ons er uiteindelijk mogelijk anders bij voelen.
Noot: Dit blog gaat over de keuze van borstvoeding vs. flesvoeding voor gezonde baby’s die op tijd geboren zijn in een Westers land (dus niet in landen waar drinkwater mogelijk niet veilig is en er andere voordelen zitten aan borstvoeding ten opzichte van kunstvoeding). In sommige landen en voor vroeg- of te klein geboren baby’s zijn de voordelen van moedermelk uitgesprokener en verdient moedermelk duidelijk de voorkeur.
Schrijf je in voor de nieuwsbrief
ECOSYSTEEM
Positieve groei.
Natuur, in de gewone zin, verwijst naar essenties die door de mens onveranderd zijn gebleven; de ruimte, de lucht, de rivier, het blad. Kunst wordt toegepast op de vermenging van zijn wil met dezelfde dingen, zoals in een huis, een kanaal, een standbeeld, een schilderij. Maar zijn bewerkingen samen zijn zo onbeduidend, een beetje hakken, bakken, lappen en wassen, dat ze in een indruk zo groots als die van de wereld op de menselijke geest, het resultaat niet variëren.
Ongetwijfeld hebben we geen vragen te stellen die onbeantwoordbaar zijn. We moeten zo ver vertrouwen op de volmaaktheid van de schepping, dat we geloven dat welke nieuwsgierigheid de orde der dingen ook in onze geest heeft gewekt, de orde der dingen kan bevredigen. De toestand van ieder mens is een oplossing in hiërogliefen voor die vragen die hij zou willen stellen.