Boeken over ouders, ouderschap en gelijkwaardigheid
Met veel plezier lazen we het boek ‘Jagen, verzamelen, opvoeden’ van Michaeleen Doucleff. Het is een boek dat door de schrijfstijl lichte kost is om te lezen. Het is daardoor goed geschikt als ontspannend boek op het nachtkastje (of tijdens middagdutjes van je kind). Tegelijkertijd is het een boek dat keer op keer tot nadenken aanzet. Al met al vinden we het een aanrader voor iedere ouder. Niet omdat de tips van Michaeleen ieder gezin zullen helpen of het ‘beste’ zijn, maar juist omdat ze laat zien dat er niet één manier van opvoeden is.
Michaeleen Doucleff beschrijft in ‘Jagen, verzamelen, opvoeden’ een persoonlijke zoektocht naar een prettigere omgang met haar peuterdochter. In het geval van Michaeleen bestaat de zoektocht uit een letterlijke tocht: met haar dochter bezoek ze verschillende culturen, om te zien hoe er daar met kinderen om gegaan wordt. Zelf komt ze uit de Verenigde Staten. In een open inleiding doet Michaeleen verslag van een aantal situaties waarin zij en haar dochter in een machtsstrijd verwikkeld zijn. Ze wil niet zo reageren als haar eigen ouders deden, maar weet geen andere manier dan schreeuwen en goed gedrag proberen af te dwingen. In haar wanhoop neemt ze haar dochter mee op reis en gaat bij verschillende oude culturen langs om te leren hoe in deze gemeenschappen met kinderen omgegaan wordt. Ze begint bij de Maya’s, reist verder naar de Inuit en sluit af, samen met haar dochter Rosy, bij de Hadzabe in Tanzania.
De titel ‘Jagen, verzamelen, opvoeden’ verwijst naar het feit dat de westerse cultuur afgedwaald lijkt van hoe we altijd met kinderen omgegaan zijn. In de culturen die Michaeleen Doucleff beschrijft wordt op verschillende manieren met opvoeden omgegaan, maar er zijn ook gemeenschappelijkheden. Zo lijkt er meer aandacht voor autonomie en zorgen voor elkaar. Fijn gedrag wordt niet afgedwongen maar gestimuleerd.
Laat je kind helpen
Een van de thema’s die Michaeleen Doucleff in ‘Jagen, verzamelen, opvoeden’ bespreekt is de natuurlijke behulpzaamheid van kinderen. Amerikanen, zegt Doucleff, (‘wij in het westen’) leren kinderen behulpzaamheid af in plaats van aan. Doucleff leert bij de Maya’s dat kinderen een aangeboren verlangen hebben om hun ouders te helpen. Ze willen precies zien wat je doet en dat óók doen. Maar vanwege de nog niet helemaal ontwikkelde motoriek vinden we dat vaak maar lastig. Je wil toch niet dat ze méér werk creëren bij het helpen dweilen door de emmer om te trekken. Dan maar liever zelf doen, dat gaat sneller en geeft minder rotzooi. Laat je dreumes of peuter maar liever even spelen. Maar daarmee leren we onze kinderen volgens Doucleff aan dat hun taak in huis ‘spelen’ is en niet helpen. Bovendien hebben ze de vaardigheden die nodig zijn niet stap voor stap aangeleerd. Logisch eigenlijk dat er weerstand is als ze op oudere leeftijd ‘ineens’ mee moeten gaan helpen. Michaeleen Doucleff beschrijft in het eerste deel van ‘Jagen, verzamelen, opvoeden’ een scène binnen een Maya gezin. Het is een scène zonder geschreeuw, waarin Doucleff meerdere keren verbaasd is over de zelfstandigheid van deze kinderen.
Alternatief voor boos worden
Een ander punt dat indruk gemaakt heeft op Michaeleen Doucleff in ‘Jagen, verzamelen, opvoeden’, is de respectvolle omgang tussen ouders en kinderen. Er wordt niet geschreeuwd. Michaeleen Doucleff vervolgt haar reis naar het noordpoolgebied. Hier vinden de Inuit het volgens Doucleff een teken van onvolwassenheid als emoties niet onder controle zijn. Er ligt binnen de verschillende culturen veel nadruk op het goede voorbeeld geven. Op een kalme manier kinderen sturen. Zo leren kinderen de vaardigheden voor de lange termijn. Het heeft geen zin om een kind te straffen of te dwingen taakjes uit te voeren, hiermee ondermijn je de intrinsieke motivatie. Persoonlijk merkte ik altijd al aan mijn zoon, dat hij vooral leerde van mijn voorbeeld. In al zijn woorden en gedrag herken ik mijn eigen woorden of die van zijn vader. Ook als hij het ergens niet mee eens is kopieert hij ons gedrag. En ook al kan zo’n spiegel best confronterend zijn (ik blijk toch niet zo perfect te zijn als ouder als ik zou willen), het is eigenlijk ook heel handig. Zo kan ik mijn eigen gedrag bijsturen naar gedrag dat ik ook van hem zou willen, bijvoorbeeld altijd respectvol met elkaar omgaan. Dat betekent dat ik zelf ook respectvol ben naar mijn kind en zijn grenzen, in evenwicht met de gezinsregels en grenzen van anderen.
De functie van verhalen
Een in onze cultuur wat meer controversieel punt, is dat van de enge verhalen. Doucleff beschrijft dat in veel culturen, de beeldspraak van monsters en geesten nog steeds gebruikt wordt om kinderen iets te leren. Bij ons werd dit vroeger natuurlijk ook gedaan, denk aan de zak van sinterklaas als kinderen stout zijn. Tegenwoordig echter zullen de meeste Nederlandse ouders vooral de vriendelijke kanten van Sinterklaas benadrukken. Michaeleen Doucleff geeft aan dat kinderen juist goed in beeldspraak kunnen denken en leren. Bij jonge kinderen lopen fantasie en werkelijkheid nog steeds veel in elkaar over. Het is dan juist gemakkelijker te begrijpen als de ‘slechte dingen’ monsters zijn. Dit kunnen ook opvoedkundige lessen zijn, zoals dat je je tanden moet poetsen omdat er anders kleine monstertjes in groeien.
En? Werken deze tips bij het opvoeden?
Net als iedereen die dit boek leest en kinderen heeft, ben ik gelijk wat van Doucleff’s tips gaan uitproberen met mijn zoon. Voor iedereen zal het net iets anders zijn dat blijft hangen. Voor mij waren het de hoofdstukken over zelfstandigheid. Ik realiseerde dat ik mijn zoon inderdaad vaak in de weg stond bij zijn wens iets bij te dragen in het gezin. Eigenlijk wilde hij altijd overal bij helpen en alles leren over het huishouden – welke peuter vindt het niet heerlijk om af te wassen, handen lekker in het schuim. Maar uit korte termijn denken (‘ik ben moe’), deed ik veel in het huishouden liever zelf. Snel iets oppakken als hij rustig aan het spelen was. En hoe veel ouders koken er niet juist terwijl hun kind tv kijkt? Natuurlijk doe ik dat op drukke dagen ook nog steeds. Ik blijf een moeder binnen deze drukke maatschappij. Tegelijkertijd probeer ik oog te hebben voor de momenten dat mijn zoon iets kan leren. Dit werkt het beste als hij zelf weet hoe het werkt, dan kan hij zelf de verantwoordelijkheid nemen. Zo heeft hij een eigen wasmand voor vuile was en vraag ik hem af en toe te kijken of deze al vol is. Als zijn wasmand vol is vindt hij het tijd om te wassen. Ook heb ik de borden in de keuken op kinderhoogte gezet, zodat hij er zelf bij kan om de tafel te dekken. Het zijn kleine dingen, die eigenlijk helemaal niet veel energie blijken te kosten. Maar in mijn gezin sturen ze een kant op waarin ik meer tijd heb en mijn zoontje nuttige vaardigheden leert voor de rest van zijn leven.
Specificaties
Titel: Jagen, verzamelen, opvoeden
Auteur: Michaeleen Doucleff
EAN: 9789400513167
Aantal pagina’s: 320
Uitgever: Lev.
Druk:1
Verschijningsdatum: 22-06-2021