Bepaalt de overheid, het kinderdagverblijf of bepalen jullie als ouders hoeveel kinderopvang* het beste is voor jouw gezin? Ouders ervaren het vaak als een struggle om aandacht voor werk, de ontwikkeling van hun kinderen en hun eigen mentale veerkracht in evenwicht te houden. Welke rol kan kinderopvang hier in spelen?
*Onder kinderopvang verstaan wij (binnen dit blog): kinderdagverblijf, gastouderopvang en buitenschoolse opvang.
Mijn zoon en ik
Een jaar geleden. Ik zit in de auto. Mijn zoon is drie en gaat naar het kinderdagverblijf. Hij heeft een boterham met pindakaas, nog onaangeroerd, in zijn hand. Om hem zo lang mogelijk te kunnen laten slapen, geef ik hem zijn boterham in de auto. Ik hoop dat hij minstens een paar hapjes neemt voordat we de auto uit moeten haasten en ik naar mijn werk door moet.
We komen op het kinderdagverblijf waar een paar van zijn vriendjes ook net aankomen. Zijn tweede thuis. Omdat ik drie weken per maand alleen voor hem zorg, vraag ik me ‘s avonds soms af hoe ik zowel voor eten als een enigszins acceptabele kinderbedtijd kan zorgen. ‘Gelukkig werk ik niet fulltime,’ denk ik ‘dus er is bij mijn zoon ook hoogstens een parttime slaaptekort’.
Ik voel me dankbaar dat mijn zoon deze super bekwame pedagogisch medewerkers in zijn leven heeft, die zien wat hij nodig heeft en er duidelijk echt voor hem zijn. Het voelt goed dat ook deze volwassenen een rol in zijn leven en ontwikkeling spelen.
Het meisje en haar vader
Op onze vrije dag gaan we samen naar een speeltuin en spelen met een meisje van twee jaar oud. Een vrolijk meisje met een volle bos donkere krullen. Ik praat even met haar vader en begrijp dat ze een aantal dagen per week naar de peuterspeelzaal kan ondanks dat de ouders op dit moment werkloos zijn. Het gezin heeft in principe geen recht op kinderopvangtoeslag, maar in sommige gevallen worden de kosten van kinderopvang tijdelijk door de gemeente overgenomen. Een indicatie hiervoor moet door een arts van de GGD worden afgegeven. Ze vindt het er heerlijk en geniet van de andere kinderen en het knutselen.
Twee werkende ouders en hun kinderen
Een ander gezin van ons kinderdagverblijf heeft weer een eigen verhaal. De ouders zijn samen en hebben drie kinderen. Ze werken beiden vier dagen en hebben daarvoor bewust gekozen. Ze vinden beiden hun werk, naast het ouderschap, belangrijk en uitdagend, maar ook een pittige combinatie.
Ze brengen hun kinderen drie dagen naar het kinderdagverblijf of de buitenschoolse opvang. Eén dag passen opa en oma op en één dag is moeder thuis met alle kinderen terwijl vader werkt. Vader doet een dag het huishouden, wanneer de kinderen op de opvang zijn en haalt ze wat eerder op om nog even samen te kunnen spelen. Die dag beschrijft hij als een luxe om ook zelf even bij te komen.
Zo veel gezinnen zo veel verhalen. Helaas doet het huidige systeem niet altijd recht aan het verhaal van ieder gezin.
Hoeveel kinderopvangtoeslag krijg je eigenlijk?
Actueel is de kinderopvangtoeslag die ouders krijgen gebaseerd op het aantal uren dat gewerkt wordt en op het inkomen (hoe hoger het inkomen, hoe groter de ‘eigen bijdrage’ van de ouders). In het nieuwe coalitieakkoord valt te lezen dat de kinderopvangtoeslag voor iedereen 95 procent gaat worden, ongeacht het inkomen. Dit is een mooie ontwikkeling, omdat het mogelijk financiële drempels weghaalt.
Beter nog zou gratis en flexibele toegang tot kwalitatief goede opvang voor iedereen zijn. Vaak wordt de kritiek geuit dat gezinnen met hogere inkomens meer profiteren bij gratis of bijna gratis kinderopvang. Maar het is de vraag of deze poging tot nivelleren via de kinderen gespeeld moet worden. Dit lijkt af te leiden van het logischerwijs tweeledige doel van kinderopvang: ouders ruimte geven en kinderen steunen in hun ontwikkeling.
Behoefte van gezinnen
Mijn eigen zoontje is nu 4 jaar oud en zit op de basisschool. Zijn vader woont in het buitenland en is ongeveer een week per maand in Nederland. We zijn geen stel meer. De andere drie weken ben ik dus alleen verantwoordelijk voor mijn (heerlijke) zoon én alleen verantwoordelijk voor het gezinsinkomen. Ik besef dat er ouders zijn, man of vrouw, die door keuze of zonder keuze elke dag alleen ouder zijn. Ik besef dat ik vast niet de enige zal zijn die zich afvraagt hoe ik eigenlijk mijn werk af kan krijgen binnen school-/opvanguren. Ik besef dat als ik mijn vorige baan nog had gehad, ik uhm….. Die baan helemaal niet had kunnen hebben. De openingstijden van de BSO (half acht tot zes uur) matchen namelijk niet met veelvoorkomende werk- en reistijden. Ik zie ineens het gemak waarmee je als alleenstaande ouder in financiële problemen kunt komen.
Flexibiliteit kinderopvang
In Corona-tijd ontstond een concreter beeld van ‘vitale beroepen’. Met in de naam besloten dat we deze beroepen dus best wel belangrijk vinden. Juist dit zijn de beroepen die bij uitstek werktijden buiten kantooruren hebben. Juist dit zijn de mensen die we niet willen verliezen door gebrek aan gemakkelijke kinderopvangmogelijkheden.
Gezinnen besluiten soms dat het gemakkelijker is als één van beide ouders minder gaat werken. Vaak ten gevolge van de struggle die veel ouders ervaren om alle ballen hoog te houden. Als we bijvoorbeeld kijken naar ouderschapsverlof voor beide ouders biedt de Nederlandse overheid in vergelijking met andere landen ouders weinig ondersteuning.
Ook het beperkte aanbod op de kinderopvang/buitenschoolse opvang wat muziek, sport en warm eten betreft, straalt uit dat het toch wel de bedoeling is dat er de meeste middagen een ouder thuis is. Gemiddeld zijn de gevolgen helaas het grootste voor vrouwen.
Er is tegenwoordig veel ophef rondom de loonkloof tussen mannen en vrouwen. Mannen verdienen gemiddeld 16% meer dan vrouwen. Aan het begin van hun werkende leven blijken vrouwen juist meer te verdienen en hoger opgeleid te zijn dan mannen. De kloof ontstaat vaak rond de tijd dat gezinnen aan kinderen beginnen. Vrouwen gaan vaak minder werken en lopen zo carrièrekansen, persoonlijke ontwikkeling, pensioenopbouw en werkervaring mis. Zeker wanneer een relatie eindigt is het moeilijk voor vrouwen dit verschil weer in te halen.
Wat geeft kinderopvang de ouder?
Met de huidige focus op efficiëntie wordt het aantal uren kinderopvang waarvoor toeslag ontvangen kan worden afhankelijk gemaakt van het aantal uren betaald werk. Plus een beetje reistijd om op dat werk aan te komen. Wat kostenplaatje voor de staat betreft, lijkt dit misschien logisch. Maar als we kijken naar het aantal burn-outs onder jonge ouders (ook heel duur), is het zelfs maar de vraag of dit zo is.
Naast mogelijkheden om inkomen te vergaren en bij te dragen aan de samenleving, hebben veel jonge ouders ook behoefte aan een beetje lucht. Tijd hebben om de badkamer te poetsen met muziek uit je eigen jeugd hard aan, zonder continu alert te moeten zijn of je kind niet een fles allesreiniger leeg drinkt.
Toch dat uurtje sport dat er anders niet van zou komen. Het klinkt banaal. Maar sommige banale dingen zijn heel hard nodig. In het ene gezin harder dan in het andere. Binnen de huidige regelgeving wordt aan de hand van standaard regels bepaald wat er in jouw gezin nodig is.
Wij vragen ons af of ouders niet zelf degenen zijn die dat het beste in zouden kunnen schatten. Met het vertrouwen dat ieder gezin het aantal uren kinderopvang zal kiezen dat het beste past binnen behoeftes van alle gezinsleden.
Het eenoudergezin, de tweeverdieners en de werkloze ouder
Ik zelf voelde pas de ruimte om initiatieven als Kleine Zaken op te zetten, sinds ik een bedrijf heb. Alle uren die ik daaraan besteed, ook ‘s avonds en in het weekend, mag ik op enig moment inzetten als kinderopvanguren. Nu mijn zoon 4 is speelt hij bovendien lekker naast mij als ik nog een uurtje pak. Nu voel ik kansen om échte keuzes te maken, die passen bij de behoeftes en mogelijkheden van mij en mijn gezin. Een echte keuze is niet hetzelfde als praktische bezwaren. Gratis kinderopvang dus. Startend en eindigend op realistische tijden die met alle soorten banen samengaan. Ook met werk dat buiten kantoortijden uitgevoerd wordt. Kinderopvang van zo’n kwaliteit en ontwikkelingsaanbod, dat niemand zich schuldig hoeft te voelen de kinderen zo vaak te brengen als bij dat kind en gezin past.
Met flexibele en ruim toegankelijke kinderopvang kan ieder gezin zelf de afweging maken waar zij binnen hun mogelijkheden, behoeften en ambities gebruik van willen maken. Of het nu gaat om het eenoudergezin, tweeverdieners of een werkloze ouder. De behoefte van het gezin wordt niet gedefinieerd door het aantal uren betaald werk.
Voor wie vreest dat we in onze focus op balans voor de ouders het welzijn van het kind vergeten zijn: lees volgende week onze blog over het kind in de kinderopvang.